Με βάση το ντοκιμαντέρ «Τα Ξεχασμένα Βαλκάνια» (παραγωγή ΕΡΤ – σκηνοθεσία Σταύρος Ψυλλάκης, σειρά 6 επεισοδίων), το οποίο συνδυάζει ιστορική έρευνα, προφορικές μαρτυρίες και μνήμη από τη σκοπιά της καθημερινής ζωής στα Βαλκάνια του 20ού αιώνα μελετήσαμε την ιστορία των βαλκανίων.

Το ντοκιμαντέρ μάς βοήθησε να καταλάβουμε:

• Ότι η Ιστορία είναι κοινή, όσο κι αν χωρίστηκαν οι λαοί

• Ότι οι μνήμες μεταφέρονται με βλέμματα, τραγούδια, παραμύθια

• Ότι ο εθνικισμός πληγώνει πρώτα τους φτωχούς, τους αθώους, τους ξεχασμένους

• Ότι στα Βαλκάνια υπάρχει ακόμα ανοιχτό τραύμα – όχι μόνο πολιτικό, αλλά υπαρξιακό

Οι ποιητικές μας δημιουργίες:

Με λένε Μιρκοβάν,
ή μήπως Νίκο, ή Γιοβάν;
Το όνομά μου το ’χα σε μια παλιά εικόνα,
μα χάθηκε στο ποτάμι μαζί με τη μάνα.
Στο χωριό μου πια μένουν μόνο σκιές.
Εγώ θυμάμαι. Εσύ;

Η σιωπή μου είναι το μνημείο.
Δεν ήρθε κανείς να με ρωτήσει πότε άρχισε ο πόλεμος.
Ούτε πότε τέλειωσε.
Στον τοίχο έχω καρφωμένο ένα παλιό ρολόι.
Έμεινε στις 4:17 –
εκείνη την ώρα έφυγε το τρένο.

Δεν κλαίω πια.
Έκλαψα τόσα που στέρεψε και το χώμα.
Έραψα τα όνειρα των παιδιών μου σε μια κουβέρτα.
Το φόρεσα και ζεστάθηκα λίγο.
Ό,τι έμεινε από τον πόλεμο, το μαγειρεύω σε ιστορίες.
Θέλεις να φας λίγο μαζί μου;

Με θάψαν πρόχειρα, πίσω από ένα σπίτι.
Δεν γράφτηκε το όνομά μου. Δεν πειράζει.
Στην τσέπη μου είχε μείνει μια γωνιά ψωμί,
κι ένα γράμμα με λέξεις που δεν πρόλαβα να πω.
Όταν περνάς, ψιθύρισε το όνομά σου.
Έτσι θα θυμηθώ πως υπήρξα κι εγώ.

Φύλλο Εργασίας-Τα ξεχασμένα Βαλκάνια

Στην αρχή πίστευα ότι η ταινία θα είναι «παλιά», άσπρο-μαύρο, βαρετή. Τίποτα από αυτά δεν ίσχυσε. Το Ξυπόλητο Τάγμα ήταν  γροθιά στο στομάχι, μια ιστορία που ξεκινά από τη φτώχεια και το φόβο, και καταλήγει σε κάτι που δεν περίμενα: την ελπίδα.

Ποιοι είναι αυτοί οι ξυπόλητοι;

Η ταινία μιλά για τα παιδιά του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στη Θεσσαλονίκη. Παιδιά χωρίς σπίτι, χωρίς οικογένεια, χωρίς παπούτσια – αλλά με κάτι πολύ πιο δυνατό: θέληση να ζήσουν και να αντισταθούν. Δημιουργούν τη δική τους ομάδα – το “τάγμα” τους – και προσπαθούν να επιβιώσουν, να κλέψουν λίγο φαγητό, να βοηθήσουν όσους μπορούν.

Αυτό που με εντυπωσίασε δεν ήταν μόνο η πλοκή, αλλά ο τρόπος που έπαιζαν τα παιδιά. Δεν ήταν ηθοποιοί με μεγάλα ονόματα. Ήταν σαν παιδιά της διπλανής πόρτας – ίσως παιδιά σαν κι εμάς, σε μια άλλη εποχή.

Από την πείνα στην Αντίσταση

Τα αυτά παιδιά δεν έγιναν ούτε εγκληματίες, ούτε θύματα. Έγιναν ήρωες, με τον δικό τους τρόπο. Δεν κρατούσαν όπλα, αλλά είχαν αλληλεγγύη, εξυπνάδα και ψυχή. Έκαναν το σχολείο τους μέσα στα ερείπια, βοήθησαν αντιστασιακούς, φρόντισαν μικρότερα παιδιά.

Σκέφτηκα: Αν ήμουν εκεί; Αν ήμουν 12 χρονών το 1943 και είχα χάσει τους γονείς μου;
Δεν ξέρω αν θα είχα τη δύναμη που είχαν αυτοί.
Και όμως, αυτοί οι «ξυπόλητοι» μας δείχνουν πως μέσα στην απόλυτη φρίκη γεννιέται η ανθρωπιά.

Με την ταινία αυτή στον όμιλο  συζητήσαμε για:

• την Κατοχή και τον Εμφύλιο

• την παιδική ηλικία στον πόλεμο

• την έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης

Ε.Μ

Ξυπόλυτο τάγμα -φύλλο εργασίας